Ruhsal hastalıkların kanser hastaları arasında ne kadar yaygın olduğu, nelere dikkat edilmesi gerektiği ve bu konuda konuşmanın yolları hakkında makale.

Bu makale genel bilgiler içerir ve herhangi bir bireye özgü ruh sağlığı kılavuzunun ya da profesyonel ruh sağlığı danışmanlığı ya da desteğinin yerini alması amaçlanmamıştır.

Kanser sizi, sevdiklerinizi ve bakımverenlerinizi derinden etkileyebilir.^1,2 Keder, korku ya da öfke hissedebilirsiniz. Bazen bütün bunların hepsini birden hissettiğinizi fark edebilirsiniz. Bazen de bu duygular tamamen sizi kaplıyor, bunaltıyor gibi hissedebilir, onlarla nasıl baş edebileceğinizi bilemeyebilirsiniz.³

“Kanser tanısı alan her dört hastadan biri depresyonda.”⁴

Kanser tanısı aldığınızda keder, üzüntü, korku veya belirsizlik hissetmeniz tamamen anlaşılabilir bir şeydir. Ancak bu duygular kalıcıysa, uzun bir süre devam ederse veya normalde günlük yaşamda yaptığınız şeyleri yapmanızı engellerse, bunlar klinik depresyon veya anksiyete işaretleri olabilir. Kanser tanısı konduktan sonra depresyon veya anksiyete yaşıyorsanız, yalnız değilsiniz. Anksiyete ve depresyonun kanser hastası olan kişilerin yaşadığı en yaygın belirtilerden ikisi olduğunu bilmek yardımcı olabilir. Aslında, kanser tanısı alan her dört kişiden birinde depresyon görülür.^1,4

Kanserle yaşayan kişilerin depresyon ve anksiyeteye eğilimli olmasının birçok nedeni vardır:

• Kanser ve tedavisi sonucunda vücudunuz değişebilir. Bu değişikliklerden bazıları beden algınızı etkileyebilir; bu da öz güveniniz üzerinde olumsuz etki yapabilir.⁵
• Arkadaşlarınız, aileniz, işiniz veya çevrenize ayıracak tanı konulmadan önceki kadar enerjiniz olmazsa, hayal kırıklığına uğramış hissedebilirsiniz ve aynı zamanda bir kayıp hissi de yaşayabilirsiniz.³
• Ağrı, bulantı, aşırı yorgunluk veya bitkinlik gibi fiziksel belirtiler de depresyon ve anksiyeteye katkıda bulunabilir.¹
• Teşhisinizden sonra gelecekte sizi nelerin beklediğine dair korkular ve belirsizlikler de büyük bir rol oynayabilir.¹

Dikkat edilmesi gereken bulgular⁴

Psikolojik ya da psikiyatrik sorunlar hayatınız boyunca, hatta kanser tanısı almanızdan önce dahi uğraştığınız sorunlar olabilir.¹ Öte yandan psikiyatrik sorunlar, depresyon ya da anksiyete, sizin için hiç de tanıdık olmayan durumlar da olabilir.¹ Her iki durumda da hem sizin hem de size bakımverenlerin hangi belirti ve bulgulara dikkat edilmesi gerektiğini bilmesi yararlıdır.⁴

Depresyonun yaygın bulguları⁴

• Sürekli üzüntülü, umutsuz veya boşlukta hissetme
• Neredeyse her gün aktivitelerin çoğuna ilgi duymama
• Önemli kilo kaybı veya alımı
• Her gün yavaş veya huzursuz hissetme
• Aşırı yorgunluk, halsizlik veya enerji eksikliği
• Çok fazla veya çok az uyuma
• Odaklanma, hatırlama veya karar vermede zorluk
• Suçlu, değersiz veya çaresiz hissetme
• İntihar düşünceleri

Kanser ve bazı kanser tedavilerinin de bu belirtilere yol açabileceğini unutmayın. Ancak, bu neredeyse her gün yaşarsanız veya belirtiler günlük hayatınızı etkileyecek kadar şiddetliyse, bunlar klinik depresyon işaretleri olabilir. Bu belirtilerden herhangi birini yaşıyorsanız tedavinizi yürüten ekiple bu konuyu konuşun.⁴

Anksiyetenin yaygın bulguları⁶

• Sürekli endişe veya işlerin kontrolünüz dışında gittiği hissi
• Sorunları çözmede zorluk
• Odaklanma sorunu
• Kas gerginliği
• Sarsılma veya titreme
• Huzursuz veya gergin hissetme
• Ağız kuruluğu
• Asabi hissetmek veya öfke patlamaları yaşamak

Bu belirtileri hemen hemen her gün yaşıyorsanız ve bu duygular günlük hayatınızı olumsuz etkiliyorsa, anksiyete sorununuz olabilir. Bu belirtiler hakkında doktorunuzla konuşmanız en iyisidir.⁶

Panik ataklar³

Bazı kişilerde şiddetli anksiyete panik ataklara yol açabilir.³  Bir panik atak, aniden başlayan aşırı korkuya kapılma durumudur.^7,8 Ortada gerçek bir tehlike ya da görünen bir neden olmaksızın aniden ortaya çıkabilir ve ciddi fiziksel tepkilere yol açabilir.⁸

Panik atağın belirtileri³

• Nefes darlığı
• Kalp çarpıntısı
• Baş dönmesi
• Terleme
• Titreme
• Göğüs ağrısı
• Boğuluyor gibi hissetme
• Çok büyük korku hissetme

Panik atak belirtileri, diğer bazı önemli acil durumların, örneğin gerçek bir kalp krizinin belirtileriyle benzerdir. Bu yüzden, bu belirtilere neyin yol açtığı bilinmiyorsa mutlaka bir doktora/sağlık merkezine başvurulması gerekir.^3,8    

Depresyonunuz veya anksiyeteniz hakkında konuşmanın yollarını bulmak³

Herhangi bir ciddi sağlık sorununda olduğu gibi yapılacak en önemli şey tedavinizi yürüten ekipten yardım istemektir. Kanserle yaşarken birçok insanın bunalmış, korkmuş, depresif veya endişeli hissettiğini unutmayın.³ Bu duygularla tek başınıza yüzleşmeniz gerekmez.

Yaygın depresyon veya anksiyete belirtilerinden herhangi birini yaşıyorsanız doktorunuzla konuşun.³ İlk olarak yakın arkadaşlar, aile veya bakıcılarla konuşmak da size iyi gelebilir.

Tedavinizi yürüten ekibe, ne yaşadığınızı söylemediğiniz sürece depresyon veya anksiyetenizi yönetmenize yardımcı olamaz.³

Unutmayın, fiziksel sağlığınızın yanı sıra duygusal sağlığınız da önemlidir.³

Referanslar:

1. Niedzwiedz CL et al. Depression and anxiety among people living with and beyond cancer: a growing clinical and research priority. BMC Cancer 2019;19:943.
2. Cancer.Net. Doctor-Approved Patient Information from ASCO®. How Cancer Affects Family Life. https://www.cancer.net/coping-with-cancer/talking-with-family-and-friends/how-cancer-affects-family-life. Erişim tarihi: 26.04.2021.
3. Cancer Council Victoria. Emotions. Common Reactions. https://www.cancervic.org.au/living-with-cancer/emotions/common-reactions.html. Erişim tarihi: 27.04.2021.
4. American Cancer Society. Depression. https://www.cancer.org/treatment/treatments-and-side-effects/physical-side-effects/emotional-mood-changes/depression.html. Erişim tarihi: 26.04.2021.
5. Cancer.Net. Doctor-Approved Patient Information from ASCO®. Self-Image and Cancer. https://www.cancer.net/coping-with-cancer/managing-emotions/self-image-and-cancer#:~:text=Self%2Dimage%20is%20how%20a,changes%20to%20their%20self%2Dimage. Erişim tarihi: 27.04.2021.
6. American Cancer Society. Anxiety. https://www.cancer.org/treatment/treatments-and-side-effects/physical-side-effects/emotional-mood-changes/anxiety.html. Erişim tarihi: 27.04.2021.
7. Cancer Research UK. About fear, anxiety and panic. https://www.cancerresearchuk.org/about-cancer/coping/emotionally/cancer-and-your-emotions/fear-anxiety-panic/about. Erişim tarihi: 27.04.2021.
8. Mayo Clinic. Panic attacks and panic disorder. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/panic-attacks/symptoms-causes/syc-20376021. Erişim tarihi: 27.04.2021.

PP-ONC-TUR-0492 (Mayıs 2021)